Η κατά Γκόνη «Σεφεριάδα» στο απόγειό της

Το αποκορύφωμα και η πεμπτουσία του φετινού αφιερώματος του Φεστιβάλ Φιλίππων στον Γιώργο Σεφέρη αποτέλεσε χωρίς αμφιβολία η παράσταση που ετοίμασε και παρουσίασε ο Θοδωρής Γκόνης μαζί με τους εκλεκτούς συνεργάτες του στο οικόπεδο Κρέη, τη Δευτέρα και την Τρίτη το βράδυ, μπροστά σε ένα πολυπληθές κοινό που χειροκρότησε θερμά το τελικό αποτέλεσμα και με τα θετικά του σχόλια στο τέλος, επιβράβευσε όλους τους συντελεστές και τον καλλιτεχνικό διευθυντή του ΔΗΠΕΘΕ ιδιαίτερα, όχι μόνον για την συγκεκριμένη παραγωγή αλλά γενικότερα για την προσφορά αυτού του ακούραστου και ανεξάντλητου δημιουργού, πρώτα απ’ όλα στην Καβάλα αλλά και στον πολιτισμό και την τέχνη γενικότερα.

Η παράσταση ετοιμάστηκε σε χρόνο ρεκόρ, με πρόβες μόλις 25 ημερών και βασίστηκε πάνω σε κείμενα του Γιώργου Σεφέρη από τα ημερολόγιά του. Τα κείμενα αυτά επέλεξαν και επιμελήθηκαν με πολύ κόπο και φροντίδα ο Θοδωρής Γκόνης και η μόνιμη συνεργάτις του Ελένη Στρούλια (που έφτιαξε και τα σκηνικά) και ερμήνευσαν εξαιρετικά οι Καβαλιώτες ηθοποιοί Παύλος Σταυρόπουλος, Ναταλία Βασιλέκα, Εύα Οικονόμου – Βαμβακά, Δημήτρης Σωτηρίου και Δημήτρης Κοντός.

Η παράσταση ξεκινούσε με δύο επιστολές. Αυτή που το πανεπιστήμιο του Πρίνστον προτείνει στον Σεφέρη να αναλάβει την έδρα της ποίησης για ένα χρόνο με αμοιβή 28.000 δολάρια και η αρνητική απάντηση του Έλληνα ποιητή στην οποία εξηγεί και τους λόγους που αρνείται την τιμητική αυτή θέση.

Στη συνέχεια μέσα από τα ημερολόγια του Σεφέρη διαπερνά όλη η σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας και αναδεικνύεται όχι μόνον η χαρισματική προσωπικότητα αυτού του μεγάλου Έλληνα διανοητή αλλά και ο προφητικός του λόγος στα τραγικά γεγονότα και τις δυσάρεστες εξελίξεις που σημάδεψαν τον Ελληνισμό και άνοιξαν πληγές οι οποίες δεν έχουν ακόμη κλείσει.

Ο Γκόνης πήρε ένα ημερολόγιο και το έκανε θέατρο. Ξεζούμισε το κείμενο και με την ευρηματική του σκηνοθεσία κατάφερε να το περάσει στο κοινό σαν ένα κανονικό θεατρικό κείμενο, με δράση, συγκίνηση, πικρό χιούμορ, απρόοπτη –καμιά φορά- εξέλιξη και βαθειά συναισθήματα.

Και οι ηθοποιοί ανταποκρινόμενοι στις απαιτήσεις της αγχωτικής προετοιμασίας λόγω της στενότητας του χρόνου, κατάφεραν όχι απλώς να διεκπεραιώσουν τους ρόλους τους αλλά με το αδιαμφισβήτητο ταλέντο τους να δώσουν ενδιαφέρον, πνοή και ζωντάνια σε ένα κείμενο που απέχει παρασάγγας από το να είναι θεατρικό.

Απόλυτα πειθαρχημένοι, άψογοι στην εκφορά του λόγου, με συναίσθημα και με βουνό την εσωτερική ενέργεια, ερμήνευσαν άψογα τους ρόλους τους υποχρεώνοντας στο τέλος το κοινό σε ένα θερμό και παρατεταμένο χειροκρότημα.

Ο Τάσος Παλαιορούτας, έμπιστος –και το αξίζει- συνεργάτης του Γκόνη, έστησε με αριστουργηματικό τρόπο τους φωτισμούς, οι οποίοι αποτέλεσαν καταλυτικό στοιχείο στην επιτυχία της παράστασης.

Στη συγκεκριμένη παράσταση μάλιστα και με τον τρόπο που στήθηκε στο νέο χώρο, καθοριστικό ρόλο έπαιξαν και οι τεχνικοί του ΔΗΠΕΘΕ Καβάλας που δούλεψαν με αυταπάρνηση για να παραχθεί το τελικό –άριστο- αποτέλεσμα.

Είναι καλά πράγματα αυτά που συμβαίνουν και τα εύσημα μπορούν να αποδοθούν όχι μόνο στον Γκόνη και τους συνεργάτες του αλλά και στον Δήμο Καβάλας και τις διοικήσεις του (προηγούμενη και παρούσα), η μία γιατί τον επέλεξε για τη θέση αυτή και η δεύτερη γιατί ανανέωσε –κι αυτό απαιτεί πολιτική γενναιότητα- την σύμβασή του. Μακάρι να μας χαρίζει και στο μέλλον πολλές τέτοιες, πλούσιες συναισθηματικά, στιγμές.

Η παραγωγή αυτή του Φεστιβάλ Φιλίππων δεν πρέπει να εξαντλήσει την παρουσία της με τις δύο προγραμματισμένες παραστάσεις στην Καβάλα. Το θέμα της, ο Γιώργος Σεφέρης, αλλά και η ποιότητά της θα πρέπει να αναδειχθούν και πέρα από τα σύνορα της μικρής μας πόλης. Πρέπει να ταξιδέψει και αλλού και κυρίως να γίνει η προσπάθεια να παρουσιαστεί στην Αθήνα για να δουν οι …«επαΐοντες» των γραμμάτων και των τεχνών της πρωτευούσης ότι η επαρχία μπορεί και δημιουργεί πράγματα όχι απλώς ισάξια με όσα παρουσιάζονται εκεί αλλά πολλές φορές τους ξεπερνάει και σε ιδέες αλλά και στην υλοποίησή τους.

Και ένα τελευταίο. Με τις δύο αυτές παραστάσεις ο Θοδωρής Γκόνης δεν μας γνώρισε μόνον τον Γιώργο Σεφέρη. Μας σύστησε και έναν καινούριο πανέμορφο χώρο μέσα στην Καβάλα που και η ίδια η δήμαρχος παραδέχτηκε ότι αν και καβαλιώτισσα δεν τον γνώριζε. Ένα χώρο ιδανικό για τέτοιου είδους εκδηλώσεις κυριολεκτικά στο κέντρο της πόλης. Μακάρι να τον αξιοποιήσουμε όπως πρέπει και όπως του αξίζει και να μην έχει κι αυτός την τύχη του Απεντομωτηρίου…

Μια καινούρια οπτική στον Αριστοφάνη, αλλά…

Πενήντα και πλέον χρόνια παρακολουθούμε θέατρο στους Φιλίππους. Να μην έχουμε δει καμιά δεκαπενταριά «Λυσιστράτες»; Σίγουρα. Ε λοιπόν αυτή που παρακολουθήσαμε το Σάββατο από το Εθνικό Θέατρο σε σκηνοθεσία Μιχαήλ Μαρμαρινού δεν έμοιαζε με καμιά άλλη. Κι όχι απλώς δεν έμοιαζε αλλά μπορούμε άφοβα και χωρίς δισταγμό να πούμε ότι από τη μια μεριά είναι όλες οι προηγούμενες –με τις όποιες διαφορές τους και προσεγγίσεις τους η κάθε  μία- κι από την άλλη μόνη και μοναδική η προχθεσινή «Λυσιστράτη».

Αυτή η …«διαφορετικότητά» της βέβαια από μόνη της δεν συνιστά λόγο και αιτία υπεροχής ή ποιότητας. Γι’ αυτά θα αναφερθούμε παρακάτω. Απλώς το πρώτο πράγμα που μπορεί να αντιληφθεί ένας μέσος θεατής είναι αυτό. Ότι η «Λυσιστράτη» του Μαρμαρινού είναι μια άλλη, μια νέα, μια διαφορετική πρόταση από όσες έχουμε παρακολουθήσει μέχρι τώρα.

Φοβάμαι όμως ότι τα θετικά της συγκεκριμένης παράστασης αρχίζουν και τελειώνουν με αυτό και μόνο το στοιχείο. Ή τέλος πάντων για να μην είμαστε υπερβολικοί και αυστηροί να πούμε ότι αυτό το στοιχείο και μερικά –ελάχιστα- ακόμη μπορούν να μπουν στη λίστα με τα θετικά σημεία της κατά Μαρμαρινόν αναγνώσεως του Αριστοφανικού έργου.

Η εξ αρχής …παλλόμενη είσοδος των -ουσιαστικά γυμνών- γυναικών στην ορχήστρα, δεν άφησε καμιά αμφιβολία σε κανέναν από τους θεατές για το ποιες θα ήταν οι προθέσεις του σκηνοθέτη. Να αναδείξει, να προβάλλει και να εξυψώσει την γυναίκα ως ανθρώπινη ύπαρξη αλλά κυρίως ως αντικείμενο του πόθου, του έρωτα και της λαγνείας. Η αλήθεια είναι ότι χορτάσαμε, μέχρι σκασμού μάλιστα, από στήθη, οπίσθια και αιδοία. Τόσο που στο τέλος δεν προκαλούσαν καμία απολύτως αίσθηση ή ερεθισμό ακόμη και τα πολλά καλλίγραμμα ολόγυμνα γυναικεία κορμιά που πήγαιναν πέρα δώθε στην ορχήστρα. Σκεφτόμασταν μάλιστα στο τέλος μήπως αυτή ήταν και η επιδίωξη του σκηνοθέτη. Ποιος ξέρει;

Ο Μαρμαρινός επιχείρησε νομίζουμε να αναδείξει όχι μόνον την αγριότητα του πολέμου (του Πελοποννησιακού εν προκειμένω) αλλά κυρίως την ματαιότητά του μπροστά στις μακρές περιόδους ειρήνης κατά την διάρκεια των οποίων μάλιστα μπορείς να απολαμβάνεις τον έρωτα και το σεξ χωρίς άγχη. Στην ουσία δηλαδή ο Μαρμαρινός επαναφέρει μέσω της «Λυσιστράτης» του το παλιό αλλά πάντα επίκαιρο «Γκουσγκουνικό» σύνθημα «αφήστε τα μίση και πιάστε το γαμήσι».

Το αν τα κατάφερε βέβαια να περάσει στο κοινό αυτήν την Αριστοφανική εκδοχή για τον πόλεμο και την ειρήνη, αυτό είναι μια άλλη κουβέντα. Εμείς νομίζουμε όχι.

Κι αυτό γιατί η σκηνοθεσία του και η γενικότερη αντίληψή του για το συγκεκριμένο ανέβασμα δεν βρήκε την ανάλογη ερμηνευτική υποστήριξη.

Στο επίπεδο των ερμηνειών λοιπόν είχαμε λίγα και φτωχά αποτελέσματα. Η Λένα Κιτσοπούλου προσωπικά μας απογοήτευσε. Τσίριζε, μερικές φορές βιαζόταν, επαναλάμβανε πολλές φορές την ίδια φράση ή την ίδια λέξη, υποθέτουμε βάσει σκηνοθετικής εντολής, αλλά αυτό καθιστούσε γελοίο το κείμενο θυμίζοντας κακόγουστη επιθεώρηση και κούραζε τους θεατές και γενικά η παρουσία της ήταν πολύ χαμηλότερη των προσδοκιών μας αλλά και του αναμφισβήτητου ταλέντου της.

Οι υπόλοιπες γυναικείες παρουσίες «άγγιξαν» τους θεατές μόνον λόγω των καλλίγραμμων ή λιγότερο καλλίγραμμων γυμνών σωμάτων τους.

Στους ανδρικούς ρόλους ξεχωρίσαμε μόνον εκείνον του Θέμη Πάνου. Μεστός, καθαρός λόγος όπως πάντα, άρτια κίνηση. Για τον Γιάννη Βογιατζή τι να πούμε; Στα ενενήντα του προσπαθεί να γκρεμίσει ό,τι τέλος πάντων είχε κτίσει τις προηγούμενες έξι – επτά δεκαετίες. Κρίμα.

Για τον Αιμίλιο Χειλάκη πιστεύουμε ότι η παρουσία του σ’ αυτήν την παράσταση ήταν μια άσχημη παρένθεση που οφείλει να την κλείσει και να την ξεχάσει γρήγορα γιατί είναι ένας πολύ καλός ηθοποιός.

Η μουσική του Δημήτρη Καμαρωτού μας άρεσε και ήταν πολύ καλή ιδέα να παιχθεί ζωντανά με πιάνο μέσα στην ορχήστρα.

Στα θετικά της παράστασης και η αναφορά – μνημόσυνο στον Μηνά Χατζησάββα αλλά φοβόμαστε ότι λίγοι θα την κατάλαβαν.

Το κοινό αυτή τη φορά ήταν ανάμεικτο. Υπό την έννοια ότι είδαμε και –ας πούμε- υποψιασμένους, είδαμε όμως και αρκετούς από το λεγόμενο τηλεοπτικό κοινό. Ωστόσο γενικά δεν είχαμε «παρατράγουδα» εκτός από τις αρκετές αποχωρήσεις πριν το τέλος της παράστασης είτε γιατί η διάρκειά της ήταν σχετικά μεγάλη (δύο ώρες και δεκαπέντε λεπτά), είτε γιατί ενοχλήθηκαν (;) από την πλούσια αναφορά σε γεννητικά όργανα και σεξουαλικές πράξεις.

Μεγάλος ποιητής αλλά και εξαιρετικός φωτογράφος

Πέραν της αναμφισβήτητης μεγάλης του αξίας -αναγνωρισμένης μάλιστα και με ένα βραβείο Νόμπελ- ως ποιητής, ο Γιώργος Σεφέρης αποδεικνύει σήμερα στους Καβαλιώτες ότι υπήρξε και ένας εξαιρετικός φωτογράφος με εκατοντάδες φωτογραφίες που τράβηξε σε ένα διάστημα 50 περίπου χρόνων και οι οποίες γίνεται φανερό ότι έχουν όχι μόνον ιστορική αλλά και πολύ μεγάλη καλλιτεχνική αξία. Τόσο μεγάλη που αν δεν ήταν ποιητής θα μπορούσε να είναι ένας πολύ σημαντικός φωτογράφος.

Μια έκθεση με ένα μεγάλο δείγμα των φωτογραφιών αυτών άρχισε να λειτουργεί από το βράδυ της Τρίτης στο ισόγειο της Δημοτικής Καπναποθήκης, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Φιλίππων και του αφιερώματος στο Γιώργο Σεφέρη.

Πρόκειται για την μεγάλη συλλογή που η Μαρώ Σεφέρη δώρισε το 1984 στο Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τραπέζης και το οποίο κατέχει το σύνολο πλέον της φωτογραφικής δουλειάς του μεγάλου Έλληνα ποιητή.

Το Μ.Ι.Ε.Τ. μάλιστα τύπωσε και πρόσφερε δωρεάν στο Δήμο Καβάλας και στο ΔΗΠΕΘΕ τον κατάλογο των φωτογραφιών που εκτίθενται στη Δημοτική Καπναποθήκη ώστε να διανέμεται στους επισκέπτες της έκθεσης προς ενημέρωση και κατατοπισμό.

Συγχρόνως, στον ίδιο χώρο λειτουργεί και δεύτερη πολύ ενδιαφέρουσα έκθεση με έργα σύγχρονων Ελλήνων ζωγράφων, τα οποία έργα εμπνεύσθηκαν οι δημιουργοί τους από την ποίηση του Γιώργου Σεφέρη. Στο χώρο της έκθεσης αυτής υπάρχουν και τέσσερις εμβληματικοί πίνακες του Γιάννη Μόραλη που αποτελούν «τα Ζωγραφικά Σχόλια του Γιάννη Μόραλη» για την εικονογράφηση της έκδοσης Ποιήματα του Γιώργου Σεφέρη από τις εκδόσεις «Ίκαρος» του 1965.

Ο ίδιος ο Σεφέρης είχε πει για τα συγκεκριμένα έργα: «Σπάνια μου πέτυχαν τα ζευγαρώματα των τεχνών. Ήταν πάντα για μένα κάτι σαν δυο άλογα ζεμένα στο ίδιο αμάξι που ξαφνικά τραβούν προς αντίθετες κατευθύνσεις. Έτσι άκουσα με πολύ δισταγμό την ιδέα του Ίκαρου να ζητήσει από το Γιάννη Μόραλη να εικονογραφήσει τα ποιήματά μου.

Ωστόσο όταν, ύστερα από αρκετούς μήνες, ο Μόραλης μου έδειξε τις ζωγραφιές του, κατάλαβα πως μπορεί κάποτε να μην υπάρχει διόλου αμάξι, παρά μόνο δυο ελεύθερα άλογα καλπάζοντας ανεξάρτητα σ' ένα πράσινο λιβάδι.(…) Έτυχε να με ρωτήσουν αν αυτές οι εικόνες είναι η σωστή ζωγραφική ερμηνεία των ποιημάτων μου. Ο επαρκής παρατηρητής εύκολα βλέπει πως δεν υπάρχει περιεχόμενο σ' ένα τέτοιο ερώτημα. Η ερμηνεία κάθε έργου είναι ερμηνεία του εαυτού μας, όχι εκείνου που το δημιούργησε, αλλά εκείνου που το διαβάζει, το βλέπει ή το ακούει…»

Η έκθεση θα παραμείνει ανοιχτή έως και την Κυριακή 28 Αυγούστου 2016 και θα λειτουργεί καθημερινά (Δευτέρα έως Παρασκευή) από τις 10:00 το πρωί μέχρι τις 14:00 και για τις ημέρες Τετάρτη έως και Παρασκευή η έκθεση θα λειτουργεί επιπλέον για τις απογευματινές ώρες από τις 19.00 έως τις 21.30.

Η είσοδος είναι ελεύθερη.

Και με την πολύ σημαντική αυτή έκθεση αλλά και γενικότερα με το πλήθος, την ποιότητα και το περιεχόμενο των εκδηλώσεων που έχουν προγραμματιστεί για το αφιέρωμα στον Γιώργο Σεφέρη, αποδεικνύεται πανηγυρικά ότι το Φεστιβάλ Φιλίππων πρωτοπορεί και ανοίγει δρόμους που δεν έχουν φανταστεί και υλοποιήσει ούτε καν στην Αθήνα.

Ήδη μεγάλα και πανελλήνιας εμβέλειας ΜΜΕ αναφέρονται με κολακευτικά σχόλια για το τεκταινόμενα στην Καβάλα ενώ μια σειρά από πολύ γνωστούς και καταξιωμένους στο χώρο τους καλλιτέχνες (σκηνοθέτες, ηθοποιοί, συγγραφείς, μουσικοί δημιουργοί, μουσικοί παραγωγοί και ερευνητές) πρόκειται το προσεχές διάστημα να παρουσιάσουν δουλειά τους στην Καβάλα που έγινε με βάση και πάνω  στο έργο του Γιώργου Σεφέρη στο πλαίσιο του αφιερώματος του Φεστιβάλ Φιλίππων.

Η Καβάλα λοιπόν για άλλη μια φορά πρωτοπορεί με αφετηρία το Φεστιβάλ και εμπνευστή φυσικά τον καλλιτεχνικό του διευθυντή Θοδωρή Γκόνη.

Οι αγνώμονες και ανιστόρητοι επικεφαλής του ΚΘΒΕ

Το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος έδωσε στη δημοσιότητα ανακοίνωση με την οποία ενημερώνει το κοινό ότι:

«…αναλαμβάνει μια σημαντική πρωτοβουλία για τα ελληνικά δεδομένα στο χώρο του θεάτρου, με την έκδοση ενός ψηφιακού λευκώματος για έξυπνες συσκευές και υπολογιστές που θα διατίθεται δωρεάν και θα περιέχει πλούσιο οπτικοακουστικό υλικό και πληροφορίες για τις παραστάσεις του ΚΘΒΕ που παρουσιάστηκαν στην Επίδαυρο και περιόδευσαν στα αρχαία θέατρα και τα θερινά φεστιβάλ της Ελλάδας, με έμφαση πάντως στις παραστάσεις του που παρουσιάστηκαν στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου…».

Οι διοικητικοί και καλλιτεχνικοί υπεύθυνοι του ΚΘΒΕ, όχι μόνον οι τωρινοί αλλά οι περισσότεροι των τελευταίων χρόνων, έχουν τελείως ξεχάσει και διαγράψει από το μυαλό τους τόσο τους σκοπούς της ιδρυτικής διακήρυξης του θεάτρου της Βόρειας Ελλάδας όσο -και το κυριότερο- την γέννηση, την ιστορία και το ρόλο τον οποίο κλήθηκε να παίξει με την ίδρυσή του το 1961.

Το ΚΘΒΕ οφείλει κυριολεκτικά την ύπαρξή του στην Καβάλα. Αυτό δεν είναι υπερβολή ούτε επαρχιώτικος κομπασμός και κομπορρημοσύνη. Είναι η αναμφισβήτητη αλήθεια την οποία αποδεικνύουν τα πραγματικά περιστατικά και οι καταγραμμένες μαρτυρίες των πρωταγωνιστών της εποχής.

Το ΚΘΒΕ ιδρύθηκε στα τέλη του 1960 επί κυβερνήσεως ΕΡΕ του Κωνσταντίνου Καραμανλή και με υπουργό Βορείου Ελλάδος τότε τον Θάσιο πολιτικό και βουλευτή Νομού Καβάλας, Αύγουστο Θεολογίτη.

Ο Θεολογίτης, συνεπαρμένος από την μεγάλη επιτυχία που γνώριζαν οι παραστάσεις αρχαίου δράματος που ήδη από το 1957 άρχισαν να παρουσιάζονται στο αρχαίο θέατρο των Φιλίππων και από το 1958 και στο αντίστοιχο της Θάσου, έριξε την ιδέα και πίεσε τον Καραμανλή για την ανάγκη ιδρύσεως και λειτουργίας μεγάλου κρατικού θεατρικού οργανισμού, αντίστοιχου με εκείνον του Εθνικού Θεάτρου, στην Βόρεια Ελλάδα με έδρα τη Θεσσαλονίκη που θα κάλυπτε τις ανάγκες των Βορειελλαδιτών για καλό, ποιοτικό θέατρο και ανάλογη θεατρική παιδεία.

Ο Καραμανλής επείσθη και έδωσε εντολή για την υλοποίηση αυτής της ιδέας και στην ιδρυτική διακήρυξη του νέου κρατικού θεατρικού οργανισμού που συστήθηκε στις αρχές του 1961 με διευθυντή τον σκηνοθέτη Σωκράτη Καραντινό, αναφέρονταν χαρακτηριστικά ότι θα δίνονται παραστάσεις έξι μήνες στη Θεσσολονίκη και άλλοι έξι στην επαρχία της Βόρειας Ελλάδας.

Η παρθενική παράσταση του καινούριου θεάτρου δόθηκε φυσικά στο αρχαίο θέατρο των Φιλίππων το Σάββατο 19 Αυγούστου 1961 με τον «Οιδίποδα Τύραννο» του Σοφοκλή και επαναλήφθηκε την επομένη μέρα, Κυριακή 20 Αυγούστου με το αρχαίο θέατρο να ξεχειλίζει από κόσμο που έσπευσε κυριολεκτικά από όλη τη Βόρεια Ελλάδα.

Με την ευκαιρία εκείνων των ιστορικών παραστάσεων ο Αύγουστος Θεολογίτης σε επιστολή του που έστειλε στον τοπικό τύπο σημείωνε χαρακτηριστικά: 

«…Το Κρατικόν Θέατρον Βορείου Ελλάδος εκυοφορήθη εις τα σπλάχνα του Συνδέσμου Φίλων Γραμμάτων και Τεχνών Καβάλας με κορυφαίον αγωνιστήν τον Έφορον Αρχαιοτήτων Καβάλας κ. Λαζαρίδη και τους συνεργάτες του…».

Ο Λαζαρίδης που ήταν πρόεδρος του Συνδέσμου Φίλων Γραμμάτων και Τεχνών Καβάλας μαζί με τον γαμπρό του γυμνασιάρχη Χαράλαμπο Λαλένη ήταν εκείνοι που ανέστησαν μετά από 2300 χρόνια το θέατρο των Φιλίππων και αναβίωσαν στον ιερό χώρο του, το 1957, τις παραστάσεις αρχαίου δράματος.

Το ΚΘΒΕ από την αρχή της λειτουργίας του προσάρμοσε την καλοκαιρινή του δουλειά με βάση την Καβάλα και τους Φιλίππους και ανέλαβε και την διοργάνωση του ομώνυμου Φεστιβάλ. Όπως ακριβώς έκανε το Εθνικό Θέατρο στην νότια Ελλάδα με το φεστιβάλ Επιδαύρου.

Τον συγκεκριμένο ρόλο του το ΚΘΒΕ τον έπαιξε σωστά για 15 και πλέον χρόνια αναδεικνύοντας τους Φιλίππους ως –ας πούμε- την Επίδαυρο του Βορρά. Αυτός άλλωστε ήταν και ο ρόλος του που προσδιοριζόταν με σαφήνεια στην ιδρυτική του διακήρυξη αλλά και στην ουσία αυτόν το ρόλο όφειλε να παίξει.

Σιγά – σιγά όμως και με την πάροδο του χρόνου, το πράγμα άρχισε να εκφυλίζεται.

Οι καλλιτεχνικοί διευθυντές που διορίζονταν και προέρχονταν κυρίως από την Αθήνα, όχι μόνον δεν είχαν καμιά συναισθηματική αναστολή με όλη αυτήν την ιστορία του ΚΘΒΕ αλλά είχε και ο καθένας τους την ματαιοδοξία και την πρεμούρα να δείξει την –όποιας καλλιτεχνικής αξίας- δουλειά του στην Επίδαυρο.

Έτσι έγραφαν στα παλαιότερα των υποδημάτων τους και την ιδρυτική διακήρυξη του οργανισμού αλλά και τον πραγματικό ρόλο που οφείλει να παίξει ένα κρατικό θέατρο της Βόρειας Ελλάδας.

Αντί λοιπόν να στηρίξει και να προβάλει το γεγονός ότι στη βόρεια Ελλάδα έχουμε τους Φιλίππους (που ειρήσθω εν παρόδω είναι πλέον και στη λίστα της UNESCO) και εδώ θα δώσουμε τον αγώνα μας για να συναγωνισθούμε την Επίδαυρο και να κάνουμε το δικό μας μεγάλο Φεστιβάλ, τρέχουν οι εκάστοτε διευθυντάδες του ΚΘΒΕ όπως τα χαζοκόριτσα πίσω από τους μεγάλους σταρ, μήπως και εξασφαλίσουν κανένα Επιδαύριο «αυτόγραφο» και χεστούν στα βρακιά τους από το σουξέ.

Ενέταξαν μάλιστα τους Φιλίππους στη μακρά λίστα των γηπέδων και νταμαριών που δίνουν τις παραστάσεις τους κι έτσι προσπάθησαν να απαξιώσουν τόσο το αρχαίο θέατρο όσο και τον εξηκονταετή πλέον θεσμό του Φεστιβάλ.

Όμως το αιώνιο, ιερό μνημείο τους εκδικείται. Στέκει αγέρωχο και μεγαλειώδες στο διάβα των αιώνων, σε πείσμα της ματαιοδοξίας και του εγωισμού μικρών αχάριστων και ανιστόρητων ανθρώπων, καταλαμβάνοντας τη θέση που του αξίζει όχι μόνον στον ακριβό κατάλογο της UNESCO με τα μνημεία της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς αλλά και στην συνείδηση του μεγάλου ελληνικού και διεθνούς κοινού.

Άλλαι μεν βουλαί της ιστορίας και της παράδοσης και άλλαι δε των υπευθύνων του ΚΘΒΕ

Για όσους δίνουν σημασία στη σημειολογία αλλά και στις απίθανες συμπτώσεις που συμβαίνουν κατά καιρούς στη ζωή μας, οι παραστάσεις του ΚΘΒΕ την Παρασκευή και το Σάββατο με την τραγωδία του Αισχύλου «Επτά επί Θήβας» στο αρχαίο θέατρο των Φιλίππων, ήταν μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να συνδέσουν αυτό το γεγονός με τα πρώτα χρόνια του 60χρονου πλέον ομώνυμου Φεστιβάλ.

Το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος γεννήθηκε ουσιαστικά μέσα από την αδήριτη ανάγκη να υπάρχει ένας μεγάλος δημόσιος καλλιτεχνικός φορέας και στη Βόρεια Ελλάδα –όπως το Εθνικό Θέατρο στη νότια χώρα- για να αναδείξει με τις παραστάσεις του ένα αρχαίο θέατρο -όπως εκείνο της Επιδαύρου- που δεύτερο σε όλη την Ελλάδα, είχε αρχίσει να φιλοξενεί τον λόγο του αρχαίου δράματος ήδη από το 1957.

Έτσι και έγινε. Το 1961 ιδρύθηκε το ΚΘΒΕ και η παρθενική του παράσταση δόθηκε το καλοκαίρι εκείνης της χρονιάς στο κατάμεστο αρχαίο θέατρο των Φιλίππων με την τραγωδία του Σοφοκλή «Οιδίπους τύραννος».  

Αυτές τις μέρες, έξι σχεδόν δεκαετίες αργότερα, πάλι το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, εκ μίας διαβολικής και σημαδιακής συμπτώσεως, είναι εκείνο που δίνει την πρώτη παράσταση στον ίδιο ιερό χώρο αμέσως μόλις ο χώρος αυτός εισέρχεται επισήμως με βούλα και υπογραφή στον κατάλογο της UNESCO με τα μνημεία της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς.

Είναι μια σημαδιακή σύμπτωση για το πόσο στενά συνδεδεμένο είναι το ΚΘΒΕ τόσο με τον χώρο του αρχαίου θεάτρου των Φιλίππων όσο και με τον 60χρονο ομώνυμο πολιτιστικό θεσμό. Ας μη ξεχνάμε άλλωστε ότι για πάρα πολλά χρόνια το ΚΘΒΕ είχε την ευθύνη της διοργάνωσης του Φεστιβάλ Φιλίππων και κάθε καλοκαίρι γινόταν κυριολεκτικά μετεγκατάσταση όχι μόνον του θιάσου αλλά και του τεχνικού και διοικητικού προσωπικού από την Θεσσαλονίκης στην Καβάλα.

Ωστόσο τα τελευταία χρόνια αυτή η σχέση έχει διαρραγεί. Οι εκάστοτε καλλιτεχνικοί και διοικητικοί επικεφαλής του ΚΘΒΕ δεν σέβονται την ιστορία και τους δεσμούς αίματος του κρατικού θεατρικού οργανισμού της Βόρειας Ελλάδας με το Φεστιβάλ Φιλίππων, δεν έχουν καμιά απολύτως συναισθηματική αναστολή, ενδιαφέρονται περισσότερο για την προσωπική προβολή τους και έτσι προτιμούν το θέατρο Δάσους της συμπρωτεύουσας ή πολύ περισσότερο την Επίδαυρο για τις πρεμιέρες τους ή τέλος πάντων για τις «καλύτερες» ημερομηνίες των παραστάσεων για τις παραγωγές που ετοιμάζουν κάθε χρόνο.

Μήπως θα έπρεπε μέσα στα τόσο σοβαρά και σπουδαία προβλήματα που απασχολούν τον τόπο μας και για τα οποία ψάχνουν λύσεις οι αρμόδιοι (ΒΦΛ, Μαρινόπουλος, μετεγκατάσταση προσφύγων, αξιοποίηση στρατοπέδου Ασημακοπούλου, ιδιοκτησιακό παλιού Νοσοκομείου κ.λ.π) να ασχοληθούν και μ’ αυτό το θέμα. Ή μήπως μοιάζει ολίγον παράταιρο μέσα στην σοβαρότητα των άλλων;

Η ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ

Σύγχρονη, πρωτοποριακή, αντισυμβατική αλλά και τόσο πιστή στο πνεύμα του  αιώνιου αρχαίου λόγου (άριστη η μετάφραση του Γιώργου Μπλάνα) ήταν η κατά Τσέζαρις Γκραουζίνις εκδοχή της τραγωδίας του Αισχύλου «Επτά επί Θήβας».

Με σύγχρονα κουστούμια και αφαιρετικά αλλά τόσο συμβολικά σκηνικά (Κέννυ Μακ Λέλαν), η παράσταση κατάφερε να συγκινήσει και να συνεπάρει τους 1500 περίπου θεατές του Σαββάτου που στο τέλος έδωσαν αφειδώλευτα το θερμό χειροκρότημά τους στους ηθοποιούς της παράστασης.

Την σήμερον ημέρα αυτή φαίνεται πως είναι τελικά η σύγχρονη ματιά στο θέατρο. Να μπορείς να διοχετεύσεις όσο πιο ισχυρό γίνεται το συναίσθημα στον θεατή αξιοποιώντας τα εκφραστικά μέσα των ηθοποιών στηριζόμενος κυρίως σ’ αυτούς και λιγότερο στα βαριά, παλιοκαιρίσια και φλύαρα σκηνικά ή/και στα αντίστοιχα κουστούμια.

Ήταν από τις καλύτερες παραστάσεις που παρακολουθήσαμε τα τελευταία χρόνια στους Φιλίππους με κορυφαία και εξαιρετικά ευρηματική την σκηνή της αδελφοκτόνου μονομαχίας των δίδυμων αδελφών Ετεοκλή και Πολυνίκη.

Ακόμη και εικαστικά η παράσταση έλαμπε με την άριστη ομοιογένεια και συγχρονισμό του χορού που συμμετείχε καθοριστικά στις σκηνοθετικές προθέσεις και οραματισμούς του Γκραουζίνις.

Εξαιρετική επίσης η μουσική του Δημήτρη Θεοχάρη τόσο στις κορυφώσεις της όσο και στο σημείο όπου η με υψηλές μουσικές σπουδές Νάντια Κοντογεώργη (Αντιγόνη) ερμήνευσε δίκην σοπράνο ένα μικρό απόσπασμα σε ένα κόντρα ηχητικό περιβάλλον που δημιουργούσε εκείνη τη στιγμή ο χορός.. Μοναδική εξαίρεση το βαλσάκι του φινάλε που δεν ταίριαζε, νομίζουμε, με την ατμόσφαιρα της στιγμής.

Γενικότερα και εν κατακλείδι από τις πολύ καλές στιγμές στην ιστορία του Φεστιβάλ. Μια παράσταση που μας άγγιξε και θα θυμόμαστε.

Έχουμε δει και καλύτερες δουλειές του Αβδελιώδη

Κουραστική, μονότονη, χωρίς σφρίγος αλλά και χωρίς την γνώριμη –σήμα κατατεθέν στον Αβδελιώδη- ευαισθησία, ήταν η Απολογία του Σωκράτη που παρακολουθήσαμε 600 περίπου θεατές το βράδι του Σαββάτου στο αρχαίο θέατρο των Φιλίππων στην έναρξη του φετινού 60^ου ομώνυμου φεστιβάλ.

Η εμμονή του Χιώτη δημιουργού να αποδείξει ότι η αρχαία ελληνική γλώσσα έστω και μέσα από ένα κλασικό φιλοσοφικό κείμενο μπορεί να σταθεί και σήμερα χωρίς προβλήματα κατανόησης και μάλιστα μέσα από μια απόπειρα θεατρικής μεταφοράς, μοιάζει να μην έχει γερή βάση αλλά και ελάχιστη ανταπόκριση στο κοινό.

Έχεις, βρε παιδί μου, ένα δύσκολο ούτως ή άλλως κείμενο μεγάλης διάρκειας. Άρα εξ αρχής γνωρίζεις ότι κινδυνεύει να γίνει κουραστικό και μονότονο. Κάνε κάτι να σπάσεις αυτή τη μονοτονία και να το κάνεις λίγο πιο θεατρικό το πράγμα. Παίξε με την κίνηση, με τα φώτα, βρες κάτι τέλος πάντων να κρατήσεις ζωντανό το κοινό. Δυστυχώς τίποτα. Πιθανόν ο Αβδελιώδης να ήθελε να επικεντρωθεί αποκλειστικά και μόνο στο μνημειώδες αυτό κείμενο και να αναδείξει την μεγαλοσύνη του αρχαίου κλασικού φιλοσόφου. Μπορεί. Αλλά ενημέρωσέ μας εξ αρχής. Να ξέρουμε ότι πάμε μεν στο αρχαίο θέατρο αλλά θέατρο δεν θα δούμε.

Φιλότιμες η προσπάθειες του Βασίλη Καραμπούλα να υποδυθεί τον Σωκράτη και να μιλάει το 2016 και επί μία ώρα και σαράντα λεπτά στην αρχαία ελληνική και μάλιστα επιχειρώντας να προσεγγίσει και τον τρόπο εκφοράς της με τα μακρόσυρτα φωνήεντα αλλά αυτό δεν είναι θέατρο. Μπορεί να είναι μια φιλολογική βραδιά, μπορεί να είναι ένα μάθημα υψηλού πανεπιστημιακού επιπέδου για φοιτητές της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, μπορεί να είναι μια προσέγγιση της νομικής διαδικασίας της εποχής αλλά θέατρο σίγουρα δεν είναι.

Ήταν τόσο στατική και μονότονη η σκηνοθετική εκδοχή Αβδελιώδη που θα μπορούσε κάλλιστα να γίνει και να έχει το ίδιο αποτέλεσμα ακόμη κι αν δεν υπήρχαν οι ηθοποιοί και ακούγαμε μαγνητοφωνημένο το λόγο του Σωκράτη αφού ούτως ή άλλως προσπαθούσαμε να προλάβουμε να διαβάσουμε τους υπέρτιτλους. Όσο για το πλαστικό μπουκάλι με το νερό από το οποίο κάθε τόσο έπινε ο Σωκράτης – Καραμπούλας μας ξενέρωσε τελείως και μας έστειλε αδιάβαστους στην αγκαλιά της πλήξης και της βαρεμάρας.

Νομίζουμε ότι ήταν μια κακή στιγμή στην μεγάλη, πλούσια και πολύ δημιουργική διαδρομή του Δήμου Αβδελιώδη. Έχουμε δει και πολύ καλύτερες δουλειές του.

ΑΠΑΡΑΔΕΚΤΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ. ΟΙ ΔΙΟΡΓΑΝΩΤΕΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΟΥΝ ΑΥΣΤΗΡΟΤΕΡΟΙ

Η κατάσταση που επικρατεί στην διάρκεια των παραστάσεων στο αρχαίο θέατρο των Φιλίππων είναι απαράδεκτη. Τα είπαμε και τα γράψαμε πολλές φορές αλλά δυστυχώς δεν βλέπουμε καμιά βελτίωση.

Η παράσταση του Σαββάτου ήταν προγραμματισμένη να αρχίσει στις 21.30, όπως και όλες οι επόμενες κατά το μήνα Ιούλιο, και ξεκίνησε με μόλις εννέα λεπτά καθυστέρηση δηλαδή στις 21.39. Μέχρις εδώ κανένα απολύτως πρόβλημα.

Μετά την έναρξη της παράστασης και μέχρι τις 10.05 η προσέλευση των καθυστερημένων συνεχιζόταν κανονικά με αποτέλεσμα να διαταράσσεται η απαιτούμενη ησυχία και να αποσπάται η προσοχή και η προσήλωση του κοινού.

Δεν μπορώ να καταλάβω με μερικούς συμπολίτες μας πώς σκέφτονται και πόσο ανεύθυνα λειτουργούν.

Όταν γνωρίζεις ότι η παράσταση ξεκινά στις 21.30 γιατί πρέπει να έρθεις στις 21.50; Γιατί δεν σέβεσαι τους πολλούς υπόλοιπους θεατές που ήρθαν κανονικά στην ώρα τους και των οποίων την προσοχή και ησυχία διαταράσσεις; Δεν σου λέω να έρθεις μια ώρα νωρίτερα. Έλα όμως στις 21.20 ή έστω στις 21.25.

Εφόσον λοιπόν δεν έχεις τη στοιχειώδη ευγένεια και παιδεία να μην μπεις στο θέατρο και να τιμωρήσεις τον εαυτό σου για την αργοπορία χάνοντας την παράσταση, οφείλουν να το κάνουν οι διοργανωτές. Πρέπει επιτέλους να απαγορεύεται η είσοδος στο θέατρο εις άπαντας και άνευ εξαιρέσεων μετά την έναρξη της παράστασης. Αυτό πρέπει να αναφέρεται στο πρόγραμμα, να αναφέρεται στις συνεντεύξεις τύπου, να αναφέρεται σε κάθε ευκαιρία ώστε να γίνει κτήμα όσων θέλουν να δουν παραστάσεις ότι αν δεν προσέρχονται στην ώρα τους θα χάνουν την παράσταση.

Σε καμιά στοιχειωδώς πολιτισμένη χώρα και σε καμία διοργάνωση που σέβεται τον εαυτό της δεν επιτρέπεται η είσοδος μετά την έναρξη της παράστασης. Το ίδιο πρέπει να γίνει κι εδώ. Ας φροντίσουν άμεσα οι διοργανωτές. Τελεία και παύλα.

Φυσικά και παρά τις εκ των μεγαφώνων παραινέσεις να απενεργοποιηθούν τα κινητά και να μην λαμβάνονται φωτογραφίες κατά τη διάρκεια τις παράστασης, και κινητά κάποιων όνων χτύπησαν και φλας κάποιων ημιόνων άστραψαν. Η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει. Πώς να πεθάνει άλλωστε ένας ήδη νεκρός;

*** Εξαιρετικά καλαίσθητο το έντυπο πρόγραμμα του φετινού Φεστιβάλ Φιλίππων έστω κι αν αναφέρεται ως 59^ο ενώ είναι το 60ο. Κυριαρχεί φυσικά η θαυμάσια δουλειά του Δημήτρη Χαντζόπουλου πάνω στις φωτογραφίες από το αρχείο του Γιώργου Σεφέρη που την αντικρίζουμε άλλωστε καθημερινά και στα δεκάδες μπάνερ που αναρτήθηκαν στην πόλη και την ομορφαίνουν με έναν τρόπο δροσερό και συγχρόνως …ποιητικό.

Τα μπλόκα, ο λαϊκισμός και η δημοκρατία

Τον Οκτώβριο του 1974 έγινα μάρτυρας ενός περιστατικού που εκείνη την εποχή δεν το εκτίμησα ως σοβαρό και δεν του έδωσα την δέουσα σημασία αλλά πολλά χρόνια αργότερα και ιδιαίτερα μετά την έλευση του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία το 1981 και την διακυβέρνηση της χώρας από τις πρώτες κυβερνήσεις του Ανδρέα Παπανδρέου, αντιλήφθηκα πόσο δραματικά θα επηρέαζε την καθημερινότητα του Έλληνα και θα χαρακτήριζε τη ζωή μας καθώς επίσης και την πολιτική και κοινωνική συμπεριφορά στην Ελλάδα.

   Ένας μοτοσικλετιστής τροχονόμος σταμάτησε στη Λεωφόρου Συγγρού στο ύψος της Καλλιθέας ένα αυτοκίνητο και επιχείρησε να βεβαιώσει στον οδηγό του παράβαση για παραβίαση ερυθρού σηματοδότη. Τόσο ο ίδιος ο οδηγός (ένας νέος άνθρωπος γύρω στα 30) όσο και οι συνεπιβάτες του επίσης νεαροί περίπου συνομήλικοί του αλλά και κάποιοι άλλοι περαστικοί που βρέθηκαν στο σημείο εκείνη τη στιγμή, επιτέθηκαν φραστικά και εν χορώ στον τροχονόμο με φράσεις όπως «αυτά που ξέρατε να τα ξεχάσετε», «τώρα έχουμε δημοκρατία», «η χούντα έπεσε» και άλλα τέτοια παρόμοια ή και πιο αιχμηρά και βαριά όπως «βασανιστές», «φονιάδες» που ομολογώ ότι ερέθιζαν εκείνη την εποχή και το δικό μου «επαναστατημένο» θυμικό της φουριόζας και «αδιάλλακτης» νιότης μου.

   Ήταν η απαρχή της ισοπεδωτικής επιδρομής του λαϊκισμού που κατέστρεψε τη χώρα και στον οποίο οφείλεται τελικά η παρακμή της οικονομικής, πολιτικής, κοινωνικής και πολιτιστικής ζωής της Ελλάδας και η παρατεταμένη κρίση που την αποτελειώνει τα τελευταία έξι – εφτά χρόνια.

   Ο λαϊκισμός που κατέλυσε κάθε έννοια αξιοκρατίας, στοιχειώδους σεβασμού σε θεσμούς, πρόσωπα και παραδόσεις και οδήγησε στην διάλυση του κράτους σε όλες του τις εκφάνσεις.

   Τα μπλόκα των αγροτών και των «αγροτών» είναι σήμερα το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της καταστροφικής για την πατρίδα μας εξέλιξης.

   Η τάξη αυτή των συμπατριωτών μας, όσο μπορεί να είναι ομοιογενής και συνεκτική, διατυπώνει πάντως ισχυρές αντιρρήσεις για την κυβερνητική πολιτική που τους αφορά. Τις διατυπώνει μάλιστα με έναν τόσο αλαζονικό, επαρμένο και κουραδομαγκιόρικο τρόπο, τραγικά χαρακτηριστικό και πανομοιότυπο με το πνεύμα και το ύφος των περισσότερων κινητοποιήσεων που επισυμβαίνουν τις τελευταίες τρεις – τέσσερις δεκαετίες.

Οι ιδιοκτήτες των τρακτέρ με μια παροιμιώδη όσο και άκρως προκλητική για την υπόλοιπη κοινωνία αδιαφορία μπλοκάρουν τους εθνικούς δρόμους προκαλώντας ασφυξία στην κυκλοφορία και διακίνηση ανθρώπων και αγαθών, ταλαιπωρώντας εκατοντάδες χιλιάδες συμπολίτες μας που αδυνατούν να βρουν στοιχειώδη προστασία από τις αρχές (εισαγγελείς, αστυνομία κ.λ.π.) βρίσκονται έρμαια στις διαθέσεις των ανεγκέφαλων που διεκδικούν μ’ αυτόν τον άκρως εγωιστικό και αντικοινωνικό τρόπο τα όποια δικαιώματά τους.

Την Τρίτη το απόγευμα έπρεπε να επιστρέψω από την Αθήνα και χρειάστηκα δέκα ώρες και ένα τέταρτο για μια διαδρομή που υπό κανονικές συνθήκες δεν σου παίρνει παραπάνω από έξι το πολύ εξίμισι ώρες. Αναγκάστηκα να κάνω 100 χιλιόμετρα περισσότερα φτάνοντας μέχρι και την κορυφή του Ολύμπου, ξοδεύοντας φυσικά περισσότερη βενζίνη και διακινδυνεύοντας τη σωματική μου ακεραιότητα οδηγώντας πίσω από τεράστιες νταλίκες, φορτηγά και λεωφορεία σε στενούς, επικίνδυνους και σε κακή κατάσταση δρόμους.

Χθες το πρωί μου τηλεφώνησε φίλος που δραστηριοποιείται επαγγελματικά στην Βουλγαρία και αγανακτισμένος μου είπε πως αναγκάζεται να πάει πεζός στη δουλειά του που βρίσκεται στο Πετρίτσι της γειτονικής χώρας αφού η ουρά των οχημάτων στον Προμαχώνα φτάνει τα 25 χιλιόμετρα. Μου κατήγγειλε επίσης ότι οι καταληψίες των εθνικών δρόμων βρίσκονται μόνο τις πρωινές ώρες στα μπλόκα και το βράδι αποχωρούν στα σπίτια τους ενώ οι αστυνομικοί απλώς διανυκτερεύουν ρυθμίζοντας την κυκλοφορία και εν προκειμένω απαγορεύοντας την διέλευση άλλων οχημάτων.

Είναι μία αρωστημένη κατάσταση που κάποτε θα πρέπει να τελειώνει. Η ζημιά για τη χώρα μας είναι τεράστια και ανυπολόγιστη. Ζούμε σε ένα κόσμο του παραλόγου όπου οι επικεφαλής των μπλόκων καταργώντας με τη βία κάθε έννοια συντεταγμένου κράτους και πολιτείας εκδίδουν καθημερινώς δελτίο κυκλοφορίας οχημάτων όπως έκαναν τα ολοκληρωτικά και αντιδημοκρατικά καθεστώτα και ανακοινώνουν ποιες ώρες θα είναι ανοικτοί οι εθνικές οδοί και οι συνοριακές πύλες της χώρας υποκαθιστώντας τις επίσημες αρχές της.

Αν υπάρχει κυβέρνηση σ' αυτόν τον τόπο

οφείλει να προστατέψει την κοινωνία με μέτρα που θα λάβει και θα εφαρμόσει άμεσα τα οποία θα συνοδεύονται και με την παραδειγματική τιμωρία όλων όσων διατάραξαν τον δημόσιο βίο με αυτόν τον βίαιο και αντικοινωνικό τρόπο.

Οι εισαγγελείς οφείλουν επιτέλους να κάνουν στοιχειωδώς τη δουλειά τους.