Επιτέλους μια αριστοφανική κωμωδία με ποιότητα

Τα πολλά τελευταία χρόνια είχαμε χορτάσει μέχρι σκασμού και εμετού, να παρακολουθούμε στο αρχαίο θέατρο των Φιλίππων παραστάσεις κωμωδιών του Αριστοφάνη τύπου Δελφιναρίου και Σεφερλή, από διάφορα θεατρικά σχήματα, κρατικά και μη, με τηλεοπτικούς αστέρες αλλά και τηλεοπτική αισθητική.

Παραστάσεις δηλαδή επιθεωρησιακού στυλ, κακόγουστες παραγωγές, με φθηνές επικαιροποιημένες μεταφράσεις, άθλια υπονοούμενα και χυδαίες ερμηνείες.

Η φετινή παραγωγή του Εθνικού Θεάτρου αλλάζει το τοπίο και βάζει πλέον τον πήχη πολύ ψηλά. Φυσικά πρόκειται για μια ακριβή παραγωγή 400.000 € που δύσκολα μπορεί να γίνει από ιδιώτη του χώρου αλλά όπως αποδεικνύεται τα ωραία πράγματα στοιχίζουν τελικά και ακριβά.

Όλα ξεκίνησαν από την πρόταση του Εθνικού Θεάτρου στο Νίκο Κυπουργό τον Σεπτέμβριο του 2016, να συνθέσει ένα μουσικό έργο πάνω στον Αριστοφάνη. Εκείνος θεώρησε πως το πιο πρόσφορο έργο γι’ αυτή την περίσταση είναι η Ειρήνη κι έτσι ξεκίνησε όλη αυτή η ιστορία της οποίας το αποτέλεσμα παρακολουθήσαμε με εξαιρετικό ενδιαφέρον αλλά και βαθειά ικανοποίηση το βράδυ του Σαββάτου στο αρχαίο θέατρο των Φιλίππων.

Ο Κυπουργός συνεργάστηκε με έναν νέο, ταλαντούχο και ευρηματικό συγγραφέα, τον Δημοσθένη Παπαμάρκο ο οποίος μας χάρισε μια σύγχρονη αλλά όχι ευτελώς επικαιροποιημένη μετάφραση – προσέγγιση – λιμπρέτο του έργου του Αριστοφάνη πάνω στο οποίο ο Κυπουργός σκάρωσε απολαυστικά μουσικά μέρη.

Με τη συμμετοχή μάλιστα δύο εκ των καλυτέρων λυρικών τραγουδιστών μας, του Τάση Χριστογιαννόπουλου (απολαυστικός και ως ηθοποιός) και της Ειρήνης Καραγιάννη αλλά και των μεθοδικά επιλεγμένων (εξαιρετικών φωνητικών ταλέντων) μελών του χορού, η παράσταση απογειώθηκε, έφτασε γρήγορα στο κοινό και έτσι ευφράνθηκε η ψυχή μας και πλουτίστηκε το μυαλό μας.

Ο Τζίμης Πανούσης μεγαλούργησε χωρίς σε καμιά περίπτωση να διεκδικήσει αλαζονικά την φήμη του. Ούτως ή άλλως και μόνο η φιγούρα του προκαλεί την ευθυμία πόσο μάλλον όταν του παραδίδεται ο ρόλος του Τρυγαίου με προίκα ένα εξαιρετικό λιμπρέτο. Πραγματικά μεγαλούργησε αλωνίζοντας την ορχήστρα του αρχαίου θεάτρου χωρίς -ούτε προς στιγμήν- να προσπαθήσει να «καπελώσει» τους συναδέλφους του.

Τέλος, καθοριστικό ρόλο στην ολοκλήρωση της μοναδικής αυτής παράστασης, που διεκδικεί με ασφάλεια τον τίτλο της καλύτερης παράστασης αριστοφανικής κωμωδίας που είδαμε τα τελευταία δέκα τουλάχιστον χρόνια στους Φιλίππους, έπαιξε η νέα τεχνολογία εικονικής σκηνογραφίας (3D Projection Mapping) που έδωσε μια εικόνα από το μέλλον στο αρχαίο θέατρο, σεβόμενη ωστόσο και το χώρο αλλά και το έργο του Αριστοφάνη. Ήταν μια εικαστική απόλαυση που πρόσφερε πολλούς πόντους στην ομολογουμένως εξαιρετική και απολαυστική παράσταση του Εθνικού Θεάτρου.

Το κοινό γέλασε πολύ, χειροκρότησε πολλές φορές κατά τη διάρκεια της παράστασης και χάρισε στο τέλος, το θερμό και παρατεταμένο χειροκρότημά του σε όλους τους συντελεστές της.

Πολύ καλοί και οι πέντε μουσικοί υπό τη διεύθυνση του Νίκου Λαάρη. Στα πλήκτρα μάλιστα ήταν ο Θοδωρής Κοτεπάνος, από τους καλύτερους Έλληνες πιανίστες και βοηθός του Κυπουργού στην ενοσρχήστρωση της μουσικής για τη συγκεκριμένη παράσταση.

Η Καβάλα και το Φεστιβάλ Φιλίππων είναι από τους τυχερούς στην προκειμένη περίπτωση διότι η φετινή καλοκαιρινή παραγωγή της Ειρήνης του Εθνικού Θεάτρου θα παρουσιαστεί σε οκτώ χώρους όλους κι όλους. Στην Επίδαυρο, στους Φιλίππους, στη Θεσσαλονίκη, στη Λάρισα, στην Πάτρα και σε τρία θέατρα της Αττικής.

Ταξίδι στο Σταυρό του Νότου»: Βουλευτιλίκι συν σκηνοθεσία ίσον αφόρητη πλήξη

Ο Θέμης Μουμουλίδης είναι από τον Σεπτέμβριο του 2015 βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ και συγχρόνως μέλος σε δύο διαρκείς επιτροπές της Βουλής των Ελλήνων. Στην Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων και στην Επιτροπή Ευρωπαϊκών Υποθέσεων.

Ωστόσο βρίσκει, φαίνεται, το χρόνο –δεν ξέρω πώς- να ασχοληθεί και με το …«κοσμικό» του επάγγελμα που είναι πρωτίστως σκηνοθέτης και εσχάτως και συγγραφέας. Σκέφτομαι τους άλλους βουλευτές. Έχουν άραγε την πολυτέλεια να ασχοληθούν εκτός των υποχρεώσεών τους στο Κοινοβούλιο και με τις δουλειές που έκαναν πριν εκλεγούν; Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος, ας πούμε ή ο Γιώργος Παπαφιλίππου μπορούν παράλληλα με το βουλευτιλίκι να ασκήσουν και δικηγορία, με το ρυθμό μάλιστα που γράφει και σκηνοθετεί ο Θέμης Μουμουλίδης; Ασφαλώς όχι. Εκείνος όμως τα καταφέρνει. Τα καταφέρνει;

Ο Θέμης Μουμουλίδης υπηρετεί ευδοκίμως το θέατρο εδώ και πολλά χρόνια. Είναι ένας ευρηματικός σκηνοθέτης και στην υπερτριαντάχρονη καλλιτεχνική του διαδρομή χάρισε στο ελληνικό κοινό πολλές καλές παραστάσεις μερικές από τις οποίες είναι και αξιομνημόνευτες.

Φαίνεται όμως ότι η ενασχόλησή του με την ενεργό πολιτική δεν του αφαίρεσε μόνον τον πολύτιμο δημιουργικό χρόνο αλλά κυρίως του αποστέρησε τους χυμούς της φαντασίας που είναι το άλφα και το ωμέγα στη σκηνοθεσία.

Έτσι καταφεύγει πλέον στην τυποποίηση και τις ευκολίες, παρουσιάζοντας αφόρητες κοινοτοπίες, προβλέψιμες και πληκτικές σκηνοθεσίες, παλαιοκαιρισμένες ιδέες, με αποτέλεσμα να ακυρώνει ως ένα βαθμό την προηγούμενη αξιοσημείωτη δουλειά του.

Το «Ταξίδι στο Σταυρό του Νότου» που είδαμε σε δύο παραστάσεις την Παρασκευή και το Σάββατο στο αρχαίο θέατρο των Φιλίππων στο πλαίσιο του 60^ου ομώνυμου φεστιβάλ, ήταν μια χαρακτηριστική περίπτωση όλων αυτών που προαναφέραμε.

Πρώτα απ’ όλα τα ποιήματα του Νίκου Καββαδία, από μόνα τους, είναι ήδη τόσο πολύ δυνατά που δεν χρειάζονται προσθήκες και φτιασίδια. Πόσο μάλλον που έγιναν ευρύτερα γνωστά με τις εκπληκτικές μουσικές του Θάνου Μικρούτσικου, που τους πρόσφερε το κλίμα και την ατμόσφαιρα να αναδειχθούν ακόμη περισσότερο και γράφτηκαν πλέον ανεξίτηλα στο συλλογικό υποσυνείδητο των Ελλήνων.

Άρα είναι τόσο παράταιρα χυδαίο να προσπαθείς να εκμαιεύσεις το συναίσθημα του θεατή με λαϊκίστικα σκηνοθετικά κολπάκια που δεν αρμόζει ούτε στο πρόσωπο και την προσωπικότητα του Μουμουλίδη ούτε στην μέχρι τώρα καλλιτεχνική του διαδρομή.

Κείμενα που έγραψε ο ίδιος ο Μουμουλίδης με τη βοήθεια των Βίκης και Μαρούσκας Παναγιωτοπούλου και Παναγιώτας Πανταζή και αναφέρονταν στη ζωή των ναυτικών, στα ταξίδια τους, στις περιπέτειές τους με κοινές γυναίκες στα λιμάνια που έπιαναν και τα αφροδίσια νοσήματα που κολλούσαν απ’ αυτές, για τις συζύγους που άφηναν πίσω, για την αλμύρα της ζωής και της ψυχής τους κ.ο.κ.

Και αποδείχθηκε τελικά ότι οι μόνες καλές στιγμές της παράστασης ήταν η ερμηνεία των τραγουδιών με μια εκπληκτική ορχήστρα πέντε εξαιρετικών, μοναδικών στο είδος τους, μουσικών.

Ακόμη και οι τραγουδιστές –με εξαίρεση τον διαχρονικά αισθαντικό Κώστα Θωμαΐδη- είχαν μικρά προβλήματα. Η Ρίτα Αντωνοπούλου, τουλάχιστον στην παράσταση του Σαββάτου που παρακολουθήσαμε, είχε πρόβλημα στις υψηλές ενώ ήταν τελείως έξω από το κλίμα των στοιχειωδών χορευτικών που την υποχρέωσαν να κάνει.

Η δε Μαριάννα Πολυχρονίδη αποδείχτηκε πολύ αδύναμη για τα εκρηκτικής δύναμης τραγούδια που κλήθηκε να ερμηνεύσει.

Όσο για τη σκηνοθεσία; Επιεικώς …ερασιτεχνική. Στερεότυπα κλισέ, πληκτικά σχήματα, αφόρητες κοινοτοπίες. Τίποτα το καινούριο, το φρέσκο, το ανατρεπτικό, το επαναστατικό. Παλιοκαιρίσια, χιλιοπαιγμένα πράγματα.

Παράδειγμα: Ερμηνεύεται το τραγούδι «Θεσσαλονίκη» και στο στίχο «Κάτω από φώτα κόκκινα κοιμάται η Σαλονίκη» κοκκινίζει όλη η σκηνή ενώ εμφανίζεται στα δύο video wall  μια φωτογραφία από την παραλία της Θεσσαλονίκης σε κόκκινο φόντο!!! Φοβερή σκηνοθετική έμπνευση!!!

Μιλάει το κείμενο για φουρτούνες και αγριεμένες θάλασσες και ακούγεται ο σχετικός ήχος των κυμάτων ενώ στις οθόνες βλέπουμε φουρτουνιασμένες θάλασσες Αν αυτό ήταν νεωτερίστικο στις αρχές της δεκαετίας του ’80 που ξεκινούσε την καριέρα του ο Μουμουλίδης, σήμερα μυρίζει μούχλα και χωματίλα.

Όλη λοιπόν η σκηνοθετική γραμμή κινήθηκε σ’ αυτό το μοτίβο.

Έτσι αποδείχθηκε μάταιη η αξιοπρεπής προσπάθεια των ηθοποιών και κυρίως του Στέλιου Μάινα, να βγάλουν συναίσθημα και χυμούς από μια στυμμένη λεμονόκουπα.

Το θέμα όμως δεν είναι απλώς η επιφάνεια ή τέλος πάντων η προσωπική μας εκτίμηση για το έργο και την παράσταση.

Το βαθύτερο και ουσιαστικότερο πρόβλημα είναι ότι με τέτοιες παραγωγές ο θεατής εθίζεται στα εύκολα, εύπεπτα και ως ένα βαθμό ευτελή. Αυτά που του χαϊδεύουν τα αυτιά και τον κολακεύουν. Γι’ αυτό και δίνει πλούσιο και παρατεταμένο το χειροκρότημά του. Και αν οι καλλιτέχνες, οι σκηνοθέτες, οι συγγραφείς, οι προερχόμενοι μάλιστα απ’ αυτόν που παραδοσιακά αποκαλούμε «προοδευτικό πολιτικά χώρο», δεν τολμήσουν το νέο και το ανατρεπτικό τότε ποιος θα το κάνει;

Ποιος θα προτείνει το νέο θέατρο. Το θέατρο του 21^ου αιώνα που κινείται σε άλλα επίπεδα. Αν ρίξουμε μια ματιά στο ευρωπαϊκό θέατρο θα καταλάβουμε που πάει πλέον ο νέος δρόμος σ’ αυτή την τέχνη. Στην Ελλάδα δυστυχώς λίγοι το τολμούν, κυρίως νέα παιδιά, ενώ η μεγάλη πλειοψηφία των παλιότερων και «καταξιωμένων» σκηνοθετών δεν ρισκάρουν και βαδίζουν στη σιγουριά του εύκολου και ασφαλούς δρόμου της τυποποίησης και της κοινοτοπίας.

Τέλος μια παρατήρηση από το πρόγραμμα. Στις χορογραφίες η Σεσίλ Μικρούτσικου, βοηθός σκηνοθέτης ο Σήφης Μάινας, στην οργάνωση παραγωγής ο Σταμάτης Μουμουλίδης. Κι εδώ οικογενειοκρατία ρε παιδιά;

Φυσικά από τις δύο παραστάσεις στο αρχαίο θέατρο των Φιλίππων απουσίαζε το βασικότερο πρόσωπο: ο Θάνος Μικρούτσικος. Η παρουσία του και η συμμετοχή του στην παράσταση θα άλλαζε άραγε την γενικότερη εκτίμησή μας; Άγνωστο…

Μια βραδιά με τη Μανίνα

Κατά γενική ομολογία ήταν μια πολύ όμορφη βραδιά. Ουσιαστική και πλούσια σε περιεχόμενο και συναισθήματα. Μαζί με τον Θανάση Τσιρταβή παρουσιάσαμε το καινούριο βιβλίο της Μανίνας Ζουμπουλάκη, το «Κάτι μου κρύβεις» των εκδόσεων ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ, μπροστά σε ένα πολύ φιλικό κοινό, μια μεγάλη παρέα παλιών και νεότερων Καβαλιωτών όπου η διάθεση ήταν χαλαρή, και η συζήτηση που ακολούθησε πολύ ενδιαφέρουσα.
Το απόλαυσαν όλοι, η Μανίνα κι εμείς με το Θανάση το χαρήκαμε, οι περισσότεροι προμηθεύτηκαν το βιβλίο και περίμεναν υπομονετικά για μια αφιέρωση από τη συγγραφέα.
Άψογη η οργάνωση από το βιβλιοπωλείο Μερτζιανίδη ενώ στο τέλος σχηματίστηκαν μικρές και μεγαλύτερες παρέες που κατηφόρισαν προς τις ταβέρνες και τα μπαράκια της Θεοδώρου Πουλίδου γιατί η δροσερή Καβαλιώτικη βραδιά επέβαλε την παράτασή της μέχρι τα μεσάνυχτα και βάλε.
Να είσαι καλά Μανίνα μας, δημιουργική, όχι μόνον να μας ταξιδεύεις με τα βιβλία σου αλλά να μας δίνεις τις αφορμές και για άλλες τέτοιες γλυκιές, όμορφες κι αγαπησιάρικες βραδιές. (Οι φωτογραφίες είναι της καλής μας φίλης Magda Schmid)